planlı eskitme ne demek?

Planlı Eskitme (Planned Obsolescence)

Planlı eskitme, bir ürünün tasarım aşamasında, belirli bir süre sonra işlevselliğini yitirecek veya modası geçecek şekilde tasarlanmasıdır. Amaç, tüketicinin aynı ürünü tekrar satın almasını teşvik ederek şirketlerin satışlarını artırmaktır. Bu durum, tüketim çılgınlığına ve kaynak israfına yol açtığı için etik tartışmalara neden olmaktadır.

Planlı eskitme farklı şekillerde uygulanabilir:

• Fonksiyonel Eskitme: Ürünün belli bir süre sonra arızalanması veya işlevini yerine getirememesi için tasarlanmasıdır. Örneğin, düşük kaliteli malzemeler kullanılarak ürünün dayanıklılığı azaltılır veya yedek parçaların üretimi durdurularak ürünün tamiri zorlaştırılır. (https://www.nedemek.page/kavramlar/fonksiyonel%20eskitme)
• Algılanan Eskitme: Ürünün teknolojik olarak eski veya demode görünmesi için tasarlanmasıdır. Bu, yeni model veya özelliklerin piyasaya sürülmesiyle veya ürünün görünümünde yapılan küçük değişikliklerle sağlanabilir. Tüketiciler, işlevsel olarak hala çalışan ürünlerini, sırf modası geçtiği için yenisiyle değiştirmeye teşvik edilir. (https://www.nedemek.page/kavramlar/algılanan%20eskitme)
• Sistemik Eskitme: Ürünün, diğer ürünlerle veya sistemlerle uyumsuz hale getirilmesidir. Örneğin, bir yazılımın yeni bir sürümü, eski donanımlarla çalışmayabilir veya bir cihazın şarj aleti, yeni modellerle uyumlu olmayabilir. (https://www.nedemek.page/kavramlar/sistemik%20eskitme)

Planlı eskitme, üreticiler açısından kârı artırabilirken, tüketiciler ve çevre üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu durum, tüketicilerin daha bilinçli seçimler yapmasını ve ürünlerin daha uzun ömürlü olmasını savunan yaklaşımların önemini artırmaktadır.